Có một thực tế dễ dàng nhận ra là, các dịch vụ tài chính, tín dụng đen ngày càng phổ biến. Đặc biệt, trước bối cảnh khó khăn chồng chất vì đại dịch, các hoạt động này lại càng có đất để phô trương. Dù Nhà nước liên tục cảnh báo, có những chính sách đổi mới liên tục để giải quyết vấn nạn này, nhưng chỉ hạn chế chứ chưa thể giải quyết dứt điểm. Đặc biệt tín dụng đen ngày càng “ranh ma” với nhiều cách thức, lợi dụng lỗ hổng trên mạng xã hội. Điều đó càng đặt ra vấn đề cấp bách về việc loại bỏ dịch vụ tài chính xấu, giúp người dân có cơ hội tiếp xúc với tín dụng tốt.
“Tín dụng đen” ngày càng đen
Số lượng cơ sở tài chính hoạt động tài chính cho vay lãi cao ngày càng nhiều
Theo thống kê, hiện toàn quốc có 26.942 cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ. Từ đầu năm 2020 đến nay, Công an các địa phương đã cấp mới 2.436, thu hồi 175 Giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự để kinh doanh dịch vụ cầm đồ. Cơ quan công an cũng phát hiện 2.736 cơ sở vi phạm. Trường hợp xử phạt hành chính số tiền lên đến 7,728 tỉ đồng. Qua công tác nghiệp vụ, Công an các địa phương đã rà soát, phát hiện: 6.664 cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ; 540 cơ sở kinh doanh tài chính; 3.667 cá nhân có biểu hiện hoạt động cho vay lãi suất cao.
Trong năm thứ 2 thực hiện Chỉ thị 12/CT-TTg, qua thống kê các vụ án, vụ việc liên quan đến hoạt động tính dụng đen, lực lượng công an đã tiếp nhận, phát hiện: 1.047 vụ/1.718 đối tượng, đã khởi tố 554 vụ/990 bị can; Xử phạt hành chính 375 vụ/593 ĐT. Gồm các tội danh: Giết người; Cố ý gây thương tích; Làm nhục người khác; Bắt, giữ, giam người trái pháp luật; Xâm phạm chỗ ở người khác; Cướp tài sản…
Dịch bệnh làm gia tăng tín dụng đen
Đáng lưu ý hơn, do ảnh hưởng của dịch COVID -19, nhất là đợt bùng phát lần thứ 4 vừa qua, khó khăn về kinh tế có thể làm tình hình “tín dụng đen” trở nên căng thẳng hơn. Người dân khi đó có nhu cầu vay vốn để phục vụ sinh hoạt. Nhiều người vay vốn cho sản xuất kinh doanh. Nhưng họ lại chưa đáp ứng điều kiện tiếp cận vốn vay từ hệ thống ngân hàng. Nó khiến những người này có xu hướng tìm đến các nguồn vay không chính thống. Nhóm này chủ yếu tập trung vào người có thu nhập thấp, bị ảnh hưởng nặng bởi dịch bệnh.
Phó Trưởng Phòng Trọng án, Cục Cảnh sát Hình sự, Bộ Công an Trung tá Đỗ Minh Phương cho biết, tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tín dụng đen đã được kiềm chế. Nhưng hiện tượng này vẫn tiềm ẩn nhiều diễn biến phức tạp. Nhất là trong bối cảnh dịch bệnh COVID -19, vấn đề này càng thêm khó khăn. Tình trạng tạm dừng kinh doanh, kinh doanh không có lãi; nợ lương, mất việc làm, giảm thu nhập khiến nhu cầu vay tiền để phục vụ sinh hoạt, kinh doanh tăng cao. Trong khi đó, các đối tượng hoạt động tín dụng đen chuyển hướng lợi dụng công nghệ, mạng xã hội… Họ mời chào, dụ dỗ người kinh doanh nhỏ lẻ. Chúng hướng đến người lao động thu nhập thấp, công nhân, thanh thiếu niên… vay tiền.
Lợi dụng công nghệ để mời chào tín dụng đen
Thực tế còn cho thấy, các hành vi vi phạm pháp luật trên không gian mạng liên quan đến hoạt động tín dụng đen ngày càng gia tăng phức tạp. Việc này xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Đầu tiên là việc triển khai các giải pháp quản lý nhà nước trên không gian mạng còn hạn chế. Việc định danh số tài khoản mạng xã hội còn nhiều bất cập. Tiếp đến, hành động ngăn chặn các số thuê bao không chính chủ cũng khó. Cùng với đó việc kiểm soát các ứng dụng điện thoại (app), website có liên quan đến hoạt động cho vay nặng lãi… chưa thể đồng bộ
Đồng bộ nhiều giải pháp trấn áp “tín dụng đen”
Cung cấp thêm sản phẩm vốn cơ bản
Thực tế thời gian qua, các tổ chức tín dụng, ngân hàng đã có nhiều giải pháp nhằm nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng cho người dân và doanh nghiệp. Phó Tổng giám đốc Tổ chức tài chính vi mô TYM, Liên hiệp Hội phụ nữ Việt Nam Trần Thị Tuyết Nhung cho biết, để đáp ứng nhu cầu vay vốn đa dạng, mọi thời điểm của khách hàng, TYM đang cung cấp 7 sản phẩm vốn cơ bản (ngắn, trung hạn). Các loại này để phục vụ cho các mục tiêu đầu tư, phát triển và nhu cầu đời sống.
Trước tình hình dịch COVID -19, tháng 9/2021, TYM bổ sung 2 loại vốn mới. Mục đích của việc này là tạo thêm cơ hội cho người dân có thể tiếp cận nguồn vốn chính thức dễ dàng hơn. Vốn vay tạo việc làm có đặc tính hướng đến các đối tượng khách hàng có hoạt động sản xuất kinh doanh. Họ là người sử dụng lao động thuê ngoài. Những đối tượng này có cơ hội được vay số tiền lên đến 100 triệu đồng. Điều quan trọng là họ không cần thế chấp.
Tổng giám đốc Ngân hàng BIDV Lê Ngọc Lâm nêu thực tế, hiện không ít khách hàng cá nhân có cơ hội tiếp cận thông tin, chính sách cho vay của các Ngân hàng; Người dân gặp khó khăn, chưa hiểu rõ về tài sản bảo đảm, giá trị, tính pháp lý tài sản bảo đảm khi đi vay Ngân hàng; khó khăn vướng mắc trong quy định của pháp luật hiện hành đối với cho vay online; khởi tạo và thẩm định, phê duyệt tín dụng tự động…
Mở rộng đối tượng cho vay tín dụng
Từ thực tế này, nhiều chuyên gia đề xuất bên việc tiếp tục hoàn thiện thể chế. Bên cạnh đó, các tổ chức tín dụng, ngân hàng cần tiếp tục mở rộng đối tượng cho vay. Họ cần cải cách hành chính các thủ tục cho vay, điều kiện cho vay. Đặc biệt trong bối cảnh diễn biến đại dịch COVID -19 còn phức tạp thì cần đẩy mạnh triển khai các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho khách hàng bị ảnh hưởng bởi COVID -19…
Phó Trưởng Phòng Trọng án, Cục Cảnh sát Hình sự, Bộ Công an Trung tá Đỗ Minh Phương đề xuất, Bộ Thông tin và Truyền Thông, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Công thương, Bộ Tư pháp phối hợp Bộ Công an và các cơ quan có liên quan nghiên cứu, đề xuất giải pháp giải quyết tình trạng các đối tượng sử dụng tài khoản ngân hàng, số thuê bao điện thoại không chính chủ, tạo lập website, ứng dụng điện thoại, tài khoản mạng xã hội không khai báo, đăng ký chính danh và thực hiện hành vi phạm pháp luật nhằm trốn tránh sự điều tra, phát hiện, xử lý của cơ quan chức năng.
Tăng chế tài xử phạt
Trao đổi với báo chí, Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Ngô Minh Châu cho rằng, tình hình hoạt động của tội phạm liên quan đến “tín dụng đen” vẫn tiềm ẩn phức tạp. Dự báo tình hình sắp tới, các đối tượng người nước ngoài (Trung Quốc, Đài Loan…) có xu hướng chọn địa bàn TP. Hồ Chí Minh hoạt động cho vay trực tuyến. Họ lựa chọn thông qua các ứng dụng điện thoại, website… Chúng sẽ thực hiện các hành vi vi phạm ở nhiều địa bàn, nhiều địa phương khác.
“Do đó, Quốc hội cần xem xét, sửa đổi, bổ sung quy định của Điều 201 Bộ luật Hình sự. Cần thay đổi theo hướng tăng hình phạt đối với hành vi cho vay lãi nặng. Cụ thể, tại khoản 2, Điều 201 Bộ luật Hình sự quy định chế tài xử lý đối với hành vi này là phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm. Đây là mức chế tài khá nhẹ so với mức lợi nhuận mà hoạt động này mang lại. Vì thế nó chưa đủ sức răn đe tội phạm.
Đồng thời, Chính phủ xem xét, chỉ đạo NHNN Việt nam cần có chính sách mới. Sự thuận lợi, đa dạng, nhanh chóng là ưu tiên. Cần cho người dân có cơ hội tiếp xúc với nguồn vốn từ ngân hàng, công ty tài chính để hạn chế tình trạng người dân vay tiến của các đối tượng cho vay lãi nặng”, vị lãnh đạo Thành phố kiến nghị.